تحلیل وضعیت تربیت بدنی و ورزش کشور (عملکرد، مشکلات، ضرورتها)

[*مینا*]

تربیت بدنی و ورزش بعنوان بخش مهمی از تعلیم و تربیت نقش موثر در تربیت همه جانبه و انسان دارد که با معیار انسان سالم ، اندیشه سالم و تکامل انسانی بعنوان یکی از نیاز اساسی و بنیادی در تامین سلامت جسمی و روحی و رشد شکوفایی استعدادهای آحاد جامعه نقش کلیدی دارد .
اهمیت و نقش تربیت بدنی در سالم سازی جامعه و گسترش زمینه های فرهنگی سیاسی ، اجتماعی ، اقتصادی بیانگر لزوم برنامه ریزی اصولی مبتنی بر اهداف و رسالت ها و ماموریت های سازمانی و بازنگری در شیوه مدیریت و برنامه ریزی در اجرای فعالیت ها با توجه به مشکلات و تنگناها امری اجتناب ناپذیر است .یکی از اساسی ترین وظایف سازمان تربیت بدنی تحقق این مهم است .
با توجه به پژوهش انجام شده و بررسی عملکرد تربیت بدنی و ورزش در چهاربرنامه توسعه بدلیل عدم تبیین اهداف و استراتژیک متناسب با سند چشم انداز ،‌قانون اساسی ، برنامه های توسعه اقتصادی ،‌اجتماعی ، فرهنگی با مشکلات و تنگناهها عدیده در بخش منابع انسانی ، مالی ، ساختار تشکیلاتی ، نظام مدیریت و برنامه ریزی روبرواست .
از مهمترین علل این مشکلات و ناتوانی در انجام ماموریت می توان به:
۱- نوع نگــرش و دیدگــاه مسئولین برنامــه ریزی نسبت بــه جایگاه و کــارکــردهای تربیت بدنی و ورزش
۲- ضعف و فقدان نظام مدیریتی و برنامه ریزی وعدم تناسب ساختار های ورزشی با نیازهای ورزشی جامعه
۳- غفلت از ماموریت ها و وظایف اصلی با توجه به الویت ها برنامه
عملکرد بخش تربیت بدنی و ورزش کشور در طول برنامه های توسعه اقتصادی ، فرهنگی ، سیاسی ، اجتماعی بر محور ورزش قهرمانی استوار بوده این در شرایطی است که از دیدگاه صاحب نظران تامین سلامتی و تندرستی از طریق توسعه ورزش همگانی و تفریحات سالم بر ورزش قهرمانی قدم ارزشی و برنامه ای دارد . رسالت و ماموریت اصلی تربیت بدنی و ورزش جلوگیری از فقر حرکتی و ایجاد نشاط و شادابی در جوامع است . بنابراین حفظ سلامتی و تندرستی افراد در جامعه شرط لازم و اولیه توسعه ورزش قهرمانی است وعلرغم اینکه دربرنامه های توسعه پنجساله براین مهم تاکید شده است . در جریان عمل ورزش قهرمانی برسایر ماموریت ها مقدم گردیده است .
بدیهی است که عزت و افتخار ملی و حفظ آن از طریق پیروزی درمیادین بین الملی ضرورتی انکار ناپذیر است . که بیشترین سرمایه ها انسانی و مادی بخش تربیت بدنی در این راه هزینه می شود . و بعضا نتایج قابل قبولی را که ما حصل استعدادها ، تلاش دست اندرکاران و غرور ملی جوانان می باشد را بهمراه دارد .
در طی برنامه های توسعه مدیریت ورزش کشور با پرداختن به جریان یک سویه ورزش قهرمانی و غفلت از وظایف و ماموریت های اصلی در زمینه های مختلف با ضعف های روبرو بوده بطوریکه با فعالیت بدون برنامه ریزی و مقطع ای پرداختن به ورزش قهرمانی سایر وظایف و ماموریت ها به فراموشی سپرده شده است .
اولین مشکلات و صدمات ناشی از ورزش بدون پشتوانه و متکــی برفعالیت های مقطعی بروز اضطراب ها و هیجانات اجتماعی است . که علاوه بر مردم گریبان گیر مسئولین می شود. بطوریکه فراز و نشیب های رویدهای مختلف ورزشی در عرصه های بین المللی احساسات ، غرور ملی و ارزشهای فرهنگی اجتماعی را جریحه دار کرده . این موضوع به علت کسب پیروزیها و شکستها نیست بلکه به دلیل مطرح شدن این سوال در افکار عمومی است که چگونه ممکن است ورزشکاران در رقابت های ورزشی تا بالاترین رده های جهانی و بین المللی صعود کننده و ناگهان یکباره با توانمندیها خود فاصله بسیار بگیرند .مدیریت در عرصه تربیت بدنی و ورزش دارای اصولی است که کمتر به آن توجه شده است . و از طرفی توجه و اختصاص بیشتر منابع به ورزش قهرمانی مانع بزرکی در راه توسعه وتعمیم ورزش وتربیت بدنی در جامعه می باشد .
مشکلات ساختاری نوع نگرش به جایگاه و اهمیت تربیت بدنی ، فقدان قوانین و مقررات ساختاری و راهگشاه ، کمبود امکانات نرم افزاری و سخت افزاری انجام فعالیت های موازی نشان از ضرورت بازنگری اساسی و همه جانبه در نظام ورزش کشور را تایید می نماید .
علیرغم تلاش ها و اقدامات انجام شده با آسیب شناسی وضع موجود کمبودها و مشکلات نگران کننده در عرصه تربیت بدنی و ورزش وجود دارد از جمله :
۱- به مخاطره افتادن جنبه های اخلاقی و بشردوستانه در ورزش
۲- ازدیاد خشونت و دوپینگ و تاکید برقهرمان پروری
۳- ضعف نظام مدیریتی و تربیت بدنی و ورزش در امور سیاستگذاری ، برنامه ریزی ، هدایت ، نظارت و کنترل
۴- نگرش و جایگاه ضعیف بــه تربیت بدنی و ورزش در نظام آموزش و پرورش و آموزش عالی کشور
۵- بخش نگری دستگاهها و ناهماهنگی و ارتباط ضعیف در تدوین سیاستها و خط مش های استراتژیک در برنامه ه ای توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی
۶- توزیع و تخصیص نامناسب امکانات ، منابع (انسانی ، مالی)
۷- تعدد مراکز تصمیم گیری و انجام فعالیتها و برنامه های موازی
۸- کم توجهی به ورزش مدارس و دانشگاهها به لحاظ الویت آموزشی و تربیتی
۹- فقدان سیستم نظارت و کنترل در اجرای برنامه ها و فعالیتها
۱۰-نامشخص بودن سیاستها و خط مش های مربوط به حوزه فعالیت ورزش دختران و بانوان
۱۱- استاندار نبودن امکانات ،تجهیزات ،اماکن و تاسیسات ورزشی
۱۲- گرایش به سرمایه گذاری در رشته های تفریحی و درآمد زا و کم توجهی به ورزشهای پایه
۱۳- عدم تناسب ساختار و نظام ورزش با توجه به نیازهای ورزشی در جامعه
۱۴- کمبود امکانات و تاسیسات ورزشی برای فعالیت های ورزشی گروه های خاص (بانوان ، نوجوانان ، جانبازان و معلولین)
۱۵- کمبود نیروی انسانی متخصص و کارآمد
۱۶- محرومیت و کم توجهی به ورزش مناطق محروم و ر.ستاها
۱۷- ضعف ارتباطات کارشناسی با مراکز علمی و بین المللی
۱۸- انحصاری بودن و توسعه نیافتن برخی از رشته های ورزشی ( تنیس ، اسکی)
۱۹- توسعه ناهمگون جراید ورزشی
۲۰- قانونمند نبودن فعالیتهای حرفه ای در ورزش
۲۱- فقدان تشکلهای صنفی و انجمن های علمی ورزشی
۲۲- فقدان سیستم جامع جمع آوری اطلاعات و آمار
دراین شرایط بانگاه همه جانبه به مقوله تربیت بدنی و ورزش در جهان معاصر که در ابعاد مختلف از پردامنه ترین موضوعات اجتماعی ، فرهنگی است بطوریکه در برنامه سلامت در سال ۲۰۱۰ ورزش اولین شاخص سلامتی مطرح شده است و از طرفی به عنوان اساسی ترین عامل تربیت جسمانی و روحی و هدایت و هماهنگی و کنترل اجتماعی شهروندان در دست حکومت ها و دولت ها است .
هزینه های برنامه های تربیت بدنی با هزینه های بخش درمان ارتباط تنگاتنگ دارد زیرا براساس آمار سازمان بهداشت جهانی هزینه های درمان برای چاقی و مشکلات ناشی از آن بین ۲ تا ۷ درصد هزینه درمان ملی جامعه است .
د رنظام جمهوری اسلامی جوانی جمعیت بهترین فرصت برای توسعه برنامه های ورزشی است که با ساختارهای ورزشی مطلوب وبرنامه ریزی اصولی فرصت طلایی برای پاسخگویی به این نیاز است .
هر چند در سالهای اخیر توجه به مقوله ورزش قابل تقدیر بوده ولی با توجه به رشد جمعیت وجوان بودن جمعیت کشور و نارسانی ها گذشته فقط قریب ۵/۶ میلیون نقر از جمعیت کشور در ورزش همگانی شرکت می کنند (رقمی معادل ده درصد جمعیت کشور ) ودرصد زیادی از دانش آموزان دختر وزنان دچار فقر حرکتی هستند .
این در شرایطی است که نیمی از مدال های جهانی و المپیک مربوطه به رشته ورزشی بانوان است . و اکثر مدالهای که در مسابقات قهرمانی جهانی ، المپیک و آسیایی کسب شده است . در رشته های انفرادی و ورزش های پایه ( دوومیدانی ، ژیمناستیک ، شنا) است . که کمتر نشانی از آن در ورزش ایران به چشم می خورد . کم توجهی وضعف در ورزش دانش آموزی و دانشجویی وتعدد مراکز تصمیم گیری ضرورت مهندسی مجدد در نظام مدیریتی و ساختارهای تربیت بدنی و ورزش کشور براساس ماموریت و رسالت ها بعنوان یک اولویت اساسی و بکارگیری نیروی انسانی کارآمد از مهمترین اقدامات در این شرایط زمانی است.

محمدتقی حسن زاده
مدرس وکارشناس ارشد مدیریت پایگاه خبری ورزش ایران ( www.peonews.com )