مصیبت اتلاف وقت

[312]

بسم الله
در زمینه (اتلاف وقت) تعدادی مطلب کنار هم خواهیم گذاشت.از همراهی در اینجا دریغ نکنید

[312]

موجبات اتلاف وقت

ریشه اصلی اتلاف وقت در خصلت های فردی ما نهفته است که غفلت از ارزش عمر و زمان و اشتغال به امور غیرمهم را می توان دو عامل اصلی آن به شمار آورد.

حضرت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) به اباذر می فرمایند:
«کُن علی عُمرِک اشحّ منک علی درهمِکَ و دینارک»؛
بر صرف عمر خویش بسیار بخیل باش، بخیل تر از صرف درهم و دینارت.(1)
و امام صادق(علیه السلام) نیز در این زمینه می فرمایند:
«لیس شی أعَزَّ من قلبک و وقتک»؛
هیچ چیز عزیزتر از روح و وقت تو نیست.(2)
بنابراین باید آفات اتلاف وقت و علل صرف بیهوه عمر را شناسایی نمود و برای رهایی از آن ها کوشید.

در ذیل به برخی از آفات اخلاقی و رفتاری اتلاف وقت که عمومیت بیشتری دارد، اشاره می شود:

علل فردی و درونی اتلاف وقت:

• تنبلی و بی حوصلگی
• بی فکری و عمل زدگی
• تسویف و اهمال کاری
• شتاب زدگی
• سخت کوشی فرساینده
• رفاه زدگی آلاینده
• وادادگی به علت انحراف و بی علاقگی
• کنجکاوی و دخالت های غیرلازم در کار دیگران
• دغدغه ها و مشغولیت های ذهنی
• بی ارادگی و سست تصمیمی
• خستگی و دل زدگی
• پرحرفی و بیهوده گویی و بیکاری
• ناآشنایی و بی اعتمادی به توانایی های خویش
• اضطراب و نگرانی و فشارهای روحی و روانی

علل برونی اتلاف وقت:

• تعارف های بی جا و رو دربایستی های ناروا
• گفتگوی بیش از حد با دوستان و آشنایان
• مراجعات نابه هنگام و مکالمات تلفنی
• مسافرت ها و تعطیلات

پاورقی:
1. مکارم اخلاق، ج2، ص364، 2661.
2. لئالی الاخبار، ج1، ص16.
منبع:
مدیریت برنامه ریزی و زمان، معاونت تربیتی-فرهنگی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)،انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، بهار1389.

[312]

اتلاف وقت و حکم آن

اتلاف وقت
یکی از محرمات الهی، اتلاف وقت و مشغول شدن به ملاهی است. شما به بیان امام رضا علیه‌السلام در مورد گناهان کبیره در جلد 15 وسائل الشیعه ص 329 نگاه کنید. حضرت در شمارش گناهان کبیره که 34 گناه را می‌شمارند در سی و سومین گناه می‌فرمایند: و الاشتغال بالملاهی. یعنی مشغول شدن به لهو ولعب.
هر چیزی که انسان را از یک مقصد عالی‌تر و والاتر باز دارد آن لهو و لعب است. لهو یک وقت غنا، موسیقی، تار و تنبور، رقص، فیلم‌های مبتذل، نوارهای نامشروع و صحنه‌های شهوت انگیز است. اینها همه حرام و لهو و لعب است. یک وقت کارهایی است که ثمره‌ چندانی ندارد. وقت گیری پای بعضی از فیلم‌ها، نشستن پای کامپیوتر، بازی کردن با کامپیوتر، با موبایل بازی کردن که رسم شده. امروز دختر و پسر و پیر و جوان فکر می‌کنند این که حرام نیست، سرگرمی است! اتلاف و اسراف وقت، گناه کبیره است. چون از یک مقصد والاتری انسان را باز می‌دارد.
من توصیه می‌کنم به عنوان یک برادر بزرگتر نسبت به آنهایی که من حق برادری به گردنشان دارم، آنهایی که کوچکترند حق پدری دارم. انهایی که دوستند حق دوستی دارم. من همه برادرها و خواهرها را نصیحت می‌کنم خیلی وقت خودتان را نگیرید با این بازی کردن‌ها و لو به حسب ظاهر مشروع است. اتلاف وقت است. عمرتان تباه و ضایع می‌شود. آن قدر ننشینید پای تلویزیون و کامپیوتر و آن قدر به این موبایل‌ های خودتان ور نروید. آن قدر وقت خودتان را ضایع نکنید. حیف است و حرام است و اسراف عمر است. چیزی بدتر و جرمی سنگین‌تر از اسراف عمر نداریم. جوانی را تباه نکنید. از دست ندهید.
خدا را گواه می‌گیرم ما که عمرمان تباه و تلف شد. ما ضرر کردیم شما ضرر نکنید. جوان‌ها از این دقایق و لحظه‌های عمرتان بهره‌های مفید بگیرید. حیف است! حیف است! انسان نباید آن قدر خودش را در مقابل این صنعت و تکنولوژی ببازد و این مقدار عمر و ساعت و وقتش تلف شود.
به جای این کارها انسان کتاب‌های مفید را مطالعه کند، قصص انبیا را مطالعه کند، سرنوشت انبیا را مطالعه کند که قرآن رسماً می‌فرماید: (لَقَدْ کَانَ فِی قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ لِأُوْلِی الْأَلْبَابِ) یوسف/111: در قصه‌های اینها عبرت و درس است.
حضرت آیه الحق عارف واصل استاد جرجانی.

[312]

زیانهای ناشی از اتلاف وقت

پژوهشهای انجام گرفته در یک قرن گذشته ثابت کرده است پیشرفت فردی و اجتماعی مستلزم توجه به زمان است زیرا جوامع بشری براساس برنامه زمانبندی شده به سمت اهداف استراتژیک حرکت می کنند، در زمان مشخص به اهداف برنامه رسیده و در نتیجه کشوری ثروتمند، مترقی ، همراه با رفاه اجتماعی را می سازند. این جوامع معمولاً از یک سیکل فقر، تلاش و آینده نگری به چرخه ثروت ، توسعه و قدرت جهش می یابند. بر عکس جوامعی وجود دارند که از سیکل ثروت ، اتلاف وقت و بی مسؤلیتی به چرخه فردگرایی ، نابسامانی ، هرج و مرج و سرانجام فقر اجتماعی در می غلتند. انسانها از دیر باز به اهمیت زمان و غنیمت شمردن آن در قالب ضرب المثل ، شعر و ادبیات توجه داشته اند و محدودیت زمان و برگشت ناپذیری آن برای بشریت همواره مطرح بوده است . از طرفی واحد زمان برای افراد با توجه به نگرش ، انگیزه و حرفه آنان ، اندازه های متفاوت می یابد. در علوم فضانوردی با محاسبات علمی می گویند یک هزارم ثانیه تأخیر سبب شد ماهواره در محل مورد نظر قرار نگیرد و یا در پزشکی سه دقیقه نرسیدن اکسیژن سبب مرگ کودک می شود. آیا تاکنون به وسعت دامنه زمان فکر کرده اید؟ ما در کجای این دامنه قرار داریم ؟ پروژه های صنعتی باید در یک زمان مناسب به نتیجه برسند در غیر این صورت با شکست روبرو می شوند. دولتها هزینه می کنند تا میزان اتلاف وقت را کاهش دهند و بازدهی شرکتها افزایش یابد. آنها مؤسسات را خط مقدم مسابقه سازندگی می دانند. زیرا این مهم را تشخیص می دهند که از دست دادن فرصت ها سبب می شود کشورهای رقیب جلو بیفتند. در قرن 16 ساعتهای بزرگی بر سر در کارخانه ها نصب می کردند و کارگران رأس ساعت به کار مشغول می شدند و زنگ استراحت که به صدا در می آمد صاحبان کارخانه ، ساعت را جلو می کشیدند تا کارگران زودتر مشغول کار شوند و برای نرسیدن به پایان وقت کاری ، گاهی چندین بار ساعت را عقب می کشیدند. ضمناً هیچکس حق نداشت سر کار خود ساعت به همراه داشته باشد. امروزه تنظیم برنامه براساس زمانبندی به معنای انجام کاری پرثمر و رضایتبخش به جای کاری پرتنش و بی فایده است . جوامع اروپایی ، ژاپنی همگی با بحرانهای کمبود وقت و فشارهای ناشی از آن روبرو هستند. ساعات کار در بیست سال گذشته در رقابت نزدیک بین کشورها افزایش یافته است . در آمریکای شمالی و اروپا شیوه کار ژاپن را در پیش گرفته اند. در برخی مراکز ژاپن کارمندان 12 ساعت در روز کار می کنند و هر روز طرحی نو و اختراعی جدید ارائه می گردد. مثلاً کارخانه تویوتا روزانه 20 اختراع ثبت می کند. میانگین ساعات کاری در مؤسسات ژاپن سالانه 400 ساعت بیشتر از همتای اروپاییشان است . افزون بر این اخلاق و وجدان کاری ژاپنی بر اروپایی برتری دارد. امروزه تکنولوژی برای استفاده هر چه بیشتر از زمان به خدمت گرفته شده است برای نمونه مایکروفر در 2 دقیقه غذا می پزد، قدرت کامپیوترها هر 18 ماه دوبرابر می شود و رقابتهای تنگاتنگ بین المللی فرصت یک لحظه درنگ برای تجدید قوا را از شرکتهای بزرگ گرفته است . حتی تایوان زمان لازم برای تولید قطعه ای جدید از لحظه دریافت پیشنهاد و طراحی تا ساخت در خط تولید را به 90 روز رسانده است . یعنی شما اگر امروز اختراعی را به تایوان سفارش دهید می توانید از همین امروز قرارداد فروش آن را در بازار برای تحویل در سه ماهه آینده منعقد کنید. علم با شتاب پیش می رود. فردا اطلاعات و دانسته های امروز ارزش چندانی ندارند و به عبارتی نیمی از دانش یک متخصص در عرض یک سال کهنه می شود. به گونه ای که اگر شرکتهای بین المللی هر شش ماه یک بار اوضاع را به خوبی ارزیابی نکنند از زمان عقب خواهند افتاد. در کشورهای توسعه یافته مدیران صنایع هر هفته نیازهای بازار و تغییر در خواسته های مشتری را ارزیابی و سریعاً کالاهای جدید را جایگزین می کنند. امروز تصمیم سازی براساس اطلاعات دقیق صورت می گیرد و تصمیماتی که تمام آینده یک شرکت را در بر می گیرد باید قبل از رسیدن زمان از دست رفته به کار گرفته شود و گرنه ماشین توسعه از خط تندرو به کندرو منتقل خواهد شد. اگر نتوانید وقت خود را زمان بندی کنید از انجام برنامه ریزی برای کارها باز می مانید. زیرا برنامه براساس وقت شکل می گیرد. این واقعیتی است که با کندپیش رفتن ممکن است بسیاری از فرصتها از دست بروند. امروز شهروندان ژاپنی با متروبه محل کار می روند تا در طول مسیر مطالعه کنند و یا به برنامه کاری خود فکر کنند. استفاده از وسایل شخصی مانع از اجرای این عمل می گردد. شاید برای مااین شیوه نگرش به زندگی ، دشوار به نظر رسد اما داشتن هدف استراتژیک سبب خواهد شد به راحتی با آن کنار بیائیم . امروزه برنامه های توسعه با دو شاخص زیر به موفقیت می رسد یکی بلندمدت که به مسائل اساسی می پردازد و راهبردها را تدوین می کند، در واقع انتظارات استراتژیک را می بیند و دومین شاخص عملیات اجرائی است که هدفهای کمی ، خط مشی های اجرایی و اقدامات گام به گام این راهبردها را در مؤسسات تحقق می بخشد. توسعه یعنی داشتن یک دید کلی و کلان و فاصله گرفتن از جزئی نگری ، زیرا تصور جزئی نگر موجب خرده کاری ، دوباره کاری و رقابتهای ناشایست شده و نهایتاً به از دست رفتن زمان منجر می شود. نمونه توسعه کلی نگر را می توان دربرنامه راهسازی آمریکا مشاهده کرد در برنامه توسعه راهها در آن کشور به دلیل وسعت زیاد در سه مرحله زمان بندی شده پنج ساله اجرا شد، پنج سال اول راههای بین ایالات را گسترش دادند. پنج سال دوم جاده های بین شهری داخلی ایالات را ساختند و در پنج سال سوم ، به اصلاح ساختهای گذشته و سرمایه گذاری در راههای محدوده شهری پرداختند. این برنامه علیرغم تغییر دولت ، ثابت باقی ماند و اجرا شد. برنامه توسعه کشورها، یک مجموعه مشخص و ثابت است که معمولاً چشم انداز آینده را مشخص و خطوط اصلی را به سازمانها اعلام می کنند. نقش نهادها در رسیدن به استراتژی مشخص شده و نقاط قوت و ضعف را در روند کار تحلیل و مرتفع می کند تا در عرصه عمل ساختار و فرآیند مشکلات مرتفع گردد. در زمان حاضر کشورهایی توسعه یافته اند که برنامه های زمانبندی شده خود را اجرا کرده اند و اکنون به ثروت دست یافته اند. آنها علیرغم رسیدن به امکانات رفاهی و عدم نیاز به تلاش بیشتر و داشتن هزاران میلیارد ذخیره ارزی درخواست افزایش ساعات کار را دارند! اما در مقابل طرز فکر دیگری وجود دارد که ثروت را برای استراحت ! و کار را برای کسب درآمد می خواهد! بدون شک پی آمد این شیوه غلط فکری در عرصه فعالیت های اجتماعی ، عقب ماندگی از تحولات تکنولوژیک جهان ، عدم توانایی جهت رقابت با کشورهای توسعه یافته در زمینه های متفاوت و در نهایت هرج و مرج اقتصادی و بحران های اجتماعی خواهد بود.

[312]

راه هایی برای کاهش اتلاف وقت

هر چیز به همان میزان که دارای اهمیت و ارزش است ، دشمن و آفت پیرامون آن نیز بیشتر خواهد بود . اگر برنامه ریزی دارای اهمیت ویژه است باید خوب بدانیم که این پدیده با ارزش سارقان بیشماری نیز دارد . سارقان زمان همیشه در اطراف مایند و اگر مهار نشوند ، فرصت های بی بازگشت را از بین می برند .راهزنان وقت را می توان در این پدیده ها یافت :▪ تعارفاتتعارفات بیش از حد و نداشتن شهامت نه گفتن ، نابودگر فرصت ها است . بیشتر افراد که در زندگی شکست های ناشی از اتلاف فرصت ها را یدک می کشند و در برنامه ها با انبوهی از کارهای نیمه تمام و فعالیت های زخمی رو به رویند ، تنها بدان سبب است که نمی توانند پاسخ نه دهند ، به همین علت در دام این سارق گرفتار می شوند .امروزه بعضی از افراد نمی توانند یا نمی دانند که چگونه ، چه زمانی و به چه شیوه ای به سارقان زمان پاسخ بدهند و تنها راه این امر را توسل به عذر یا بیماری می دانند .▪ به گفته پژوهش گران : میانگین فاصله بین خداحافظی یک خانواده بعد از میهمانی تا زمان خروج از منزل حدود ۳۰ دقیقه است .● عادتهای بد خوراکیدر غذای ما ایرانیان کربوهیدرات و نشاسته و قند بسیار زیاد است . این نوع تغذیه عامل بسیار مهمی در خستگی مفرط ، چاقی و اختلال در برنامه ها است .حضرت امام علی علیه السلام می فرماید : عادت سرشت و طبیعت دوم انسان است . سرشت اولی همان طبیعت فطری است . و سرشت دومی عادت ها است .نیز می فرماید : عادت چون پادشاه قدرتمند بر قلمرو وجود انسان حکم می راند .و نیز می فرماید : عادت ، آفت تلاش ها و کوشش های انسان است .آن حضرت در جای دیگر می فرماید : عادت ، دشمنی است که مالک انسان می شود و انسان برده وار در اختیار او قرار می گیرد . البته در این همه ، منظور عادت های بد است .● تلفن های مزاحم و غیر ضروریتلفن از ابزارهای ضروری زندگی بشر امروز به شمار می رود . اما با همه سودمندی اش ممکن است سارق زمان باشد . گفتگوهای طولانی ، حاشیه روی های بی مورد و حتی استفاده های مکرر و غیرضروری از آن به خستگی روانی ، انقطاع از زمان و کار، عصبانیت ، ابهام و تحلیل رفتن قوای جسمانی می انجامد . خلل هایی که تلفن های غیرضروری در کار پدید می آورند موجب هدر رفتن وقت می گردد .● ملاقات کنندگاندر خانه ، محل کار ، خیابان و محیط های دیگر اجتماع با افراد گوناگونی ارتباط داریم و با آنها ملاقات ، صحبت و رایزنی می کنیم ، بعضی افراد فرصت های مرده خویش را برای ملاقات غیرضروری با ما تنظیم می کنند ، و چه بسا ما در اوج مطالعه یا کار و فعالیت باشیم ، باید توجه داشته باشیم که بسیاری از این ملاقات ها ، ارتباط ها از سود معنوی و مادی و ارزشی تهی است . این دیدارها وقت را نابود می کنند و آدمی را از پرداختن به امور مهم تر باز می دارند .

● اطلاعات اضافی

اغلب افراد در محیط کار و زندگی با اطلاعات ، یادداشت ها و مطالب اضافی رو به رویند . این اطلاعات که ذهن ما را اشغال کرده است ، معمولا به نابودی وقت می انجامد . بررسی و مراجعات مکرر و بیهوده و بازبینی خاطرات نهفته در لابلای آن ها ، جز اتلاف وقت معنایی ندارد .برای پیشگیری از این هزینه جبران ناپذیر ، باید اطلاعات کیفی موجود ، پس از دسته بندی ، در جای مناسب قرار گیرند و اطلاعات کمی به شکل فهرست ، نمودار یا جدول و غیر آن خلاصه شوند تا به هنگام نیاز به بخشی از آنها ، به بازبینی تمام آنها ناگزیر نگردیم وقت بسیار هزینه نکنیم .● هشداری در استفاده از اینترنتیکی از خطرات که حتی کارشناسان میکروسافت و خود بیل گیتس به آن اشاره کرده این است که یکی از اهداف شیطانی و پشت پرده و ضمنی راه اندازی وسیع اینترنت غرق کردن مردم دنیا در اطلاعات اضافی است . آموزش اینترنت و کسب اطلاعات جدید و مفید کار پسندیده ای است ، اما غرق شدن در غرقاب اطلاعات بی پایان و غیرضروری آن نوعی اتلاف زمان ، عمر ، هزینه و فرصت ها است . البته این قضیه در امور سرگرم کننده دیگری غیر از اینترنت هم ممکن است صادق باشد که افراط و تفریط در هر کاری نابودگر فرصتها و منابع است .● خودمحورییکی از سارقان اصلی زمان ، خودمحوری (خود را قطب ، ناظر و فاعل همه کارها دانستن ) است . در حالیکه در انجام کارها می توان از دیگران کمک گرفت ، که اصطلاحا بدان مشارکت یا مدیریت مشارکتی یا تفویض اختیار گویند . بنابراین باید در انجام کارها از یاری همکاران و دوستان بهره بگیریم و از هزینه کردن وقت در امور کم اهمیت پرهیز کنیم . افزون بر این خود محوری سبب فشار عصبی و تنش های روانی شدید می گردد . افراد خود محور در انبوهی از اطلاعات غوطه ورند و همواره از کمبود وقت شکوه می کنند .از همین رو متخصصان برنامه ریزی می گویند : خود را در گیر کارهایی که دیگران هم می توانند انجام دهند یا باید انجام دهند نکنید .افراد خودمحور گاهی در انبوهی از کارها که جرات یا جسارت تفویض آن را ندارند دفن می شوند بسیاری از دوستان ، همکاران ، اعضای خانواده و غیر آن می توانند در خیلی از امور به ما کمک کنند .● تقسیم نمودن توان انجام کارانسان از ظرفیت و توان انجام کار محدود برخوردار است . همه ما انسان ها در طی شبانه روز ظرفیت هایی متفاوت داریم بنابراین ، توان انجام کار تعریف شده و محدودی را می توانیم مصرف نماییم و شایسته است که با توجه به امور وظایف هایمان انرژی خود را تقسیم نماییم . استفاده موثر از وقت به میزان تقسیم صحیح توان انجام کار در طی شبانه روز بستگی دارد . بسیاری از افراد در نخستین ساعات صبح فعال و پر جنب و جوش ظاهر شده ، همه توان خود را مصرف می کنند ، تا جایی که توان جایگزین هم نمی تواند ، آنها را برای فعالیت های بعدی آماده کند و علاوه بر آن استهلاک روانی آنها را بی رمق می سازد . به همین علت ساعات باقی مانده شبانه روز به سبب این خستگی طاقت فرسا تلف می گردد . در حقیقت این تندی و خستگی عامل سرقت زمان های باقی مانده می گردد .پس بهتر است که توان خود را در طی روز تقسیم کنیم و با صبر و حوصله و بردباری بر توسن زمان و توان مسلط شویم و بدانیم که کارهای ضروری و غیر ضروری کدامند و توان خود را مطابق آنها تنظیم و در تمام ساعات روز آن را تقسیط (قسط بندی ) کنیم .● ترک اولویت گذارینداشتن فهرستی از کارها و مشخص نبودن اولویت ها عامل دیگری است که به نابودی فرصت ها می انجامد . کارهای روزانه ما سه حالت دارند :۱) امور فوری۲) کارهای متوسط۳) امور عادی و معمولیاگر کارها درست اولویت بندی نشود در موضوعات جزئی و بی اهمیت وقت بسیاری را هزینه می کنیم و در نتیجه نمی توانیم به قدر کافی در وظایف عمده و حساس متمرکز شویم . داشتن یک دفترچه کوچک برای فهرست کردن کارها بر اساس اهمیت شان بسیار سودمند است .● نوع نگرش به زماننوع نگرش به زمان ، گویای روش استفاده و بهره گیری از آن است . نگرش به زمان در قالب روز هفته و ماه به سرقت پنهان زمان می انجامد برای جلوگیری از این سرقت باید زمان را در قالب های دقیقه ، ثانیه و لحظه بینیم برنامه ریزی و زمان بندی شده ، یعنی نجات دادن و ذخیره سازی لحظه ها و ثانیه ها .آثار نگرش دقیق و لحظه ای به زماناهداف حرفه ای و شخصی سریع تر و مطمئن تر حاصل می گردند .وقت ذخیره می شودوقت کافی برای رسیدن به تمام کارها ، وظایف و فعالیت ها خواهیم داشت .فشار عصبی روز مره زندگی کاستی می پذیرد و انسان از عادت ها و روش های بهتر و مطمئن تر برخوردار می شود .راز موفقیت بسیاری از افراد موفق ، استفاده بهینه و کارآمد از لحظات و فرصت های کوچک زندگی است .ابهام در اهداف و مقاصدمارک تواین می نویسد : اگر اهداف روشن نباشد ، باید دوچندان زمان صرف نمود و دو چندان تلاش کرد .مدیریت زمان در بستر اهداف محرک و مشوق فعالیت هایند . برنامه ریزی مبتنی بر هدف روشی بهینه و پاسخ گوتر است .آن که در برنامه هایش اهدافی آگاهانه و هوشمندانه پی می گیرد ، با استفاده از انضباط و انگیزش شخصی ، بعدی جدید در خویش پدید می آورد که اصطلاحا نیروهای ناخود آگاه خوانده می شود . روشن بودن اهداف با تعیین اولویت ارتباط تنگاتنگ دارند . یعنی اولویت با اهداف روشن و آسان است ابهام در اهداف به تعیین نکردن اولویت و در نتیجه از دست دادن فرصت در کارهای کم اهمیت می انجامد .دیگر سارقان زمان عبارتند از :▪ صحبت های کم اهمیت▪ میهمانان ناخوانده▪ مطالعه مطالب کم اهمیت و غیر ضروری▪ روش های غیر صحیح و عادات های نادرست مطالعه▪ نداشتن انضباط کاری▪ سستی و بی ارادگی در تصمیم گیری▪ دوباره کاری▪ ناتوانی « نه » گفتن به خواسته های نابجا▪ نداشتن تمرکز فکر▪ عادت به امروز و فردا کردن▪ ترس از شکستو ...● راههای ایجاد وقتزنده کردن وقت مرده ( مثل زمانهایی که در انتظار هستیم ، در اتوبوس ، و ... )انجام کارها به طور همزمانتنظیم کردن وقت خوابکنترل بیشتر روی وقت تفریحنه گفتن به در خواست های غیر مهم و تقاضاهای نابجاعقب انداختن کارهای غیر مهم

[312]

فشار قبر در اثر اتلاف عمر و جوانی

---

وقتی انسان نگاه آلوده داشته باشد، عذاب اخروی سختی دارد، امّا نگاه بیهوده و بی‌نتیجه، منجر به فشار قبر می‌شود.

---

یکی از مقولات مبهم و مجهول برای ما عالم قبر و رویداد های آن است، ما از ترسناک بودن آن اوصافی شنیده ایم ، خانه ایست که هر کدام از ما خواه ناخواه، دیر یا زود باید ساکن آن شود،خانه ای که اختیاری در انتخاب آن نداریم و هرگز از آن فرار نتوانیم کرد و تا روزی که برانگیخته شویم باید در آن بمانیم.
یکی از اتفاقاتی که در قبر برای ما می افتد فشار قبر است . شنیده ایم که قبر چنان به ما فشار می آورد که استخوان هایمان نرم می شود... اما چرا؟ مرده که به اندازه کافی گرفتاری دارد فشار قبر دیگر برای چیست؟

فشار قبر

یکی از موارد قطعی و مسلّم عالم قبر، آن است که برخی افراد به سبب اعمال خود فشار قبر دارند و در قبر زیر منگنه الهی له می‌شوند. بر اساس روایات، چند دسته فشار قبر خواهند داشت و از جمله می‌توان به افراد سخن چین، زنان یا مردان بداخلاق و تندخو در خانه، افرادی که حرف و عمل بیهوده زیاد دارند و نیز کسانی که به طهارت اهمیّت نمی‌دهند، اشاره کرد.

باید دانست که فشار قبر در اثر کردار و گفتار بیهوده پدید می‌آید، و گرنه اعمال حرام و گناه، باعث پدید آمدن عذاب دردناک و سخت‌تری خواهد شد.

فشار قبر در اثر بداخلاقی

در روایات می‌خوانیم پیامبر رحمت «صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسل ّم» در تشییع جنازه یک صحابی شرکت کردند و فرمودند: تعداد زیادی از ملائکه به تشییع جنازه او آمده‌اند تا جایی که زمین مملوّ از فرشتگان شد. اما وقتی روی قبر را پوشاندند، فرمودند: قبر چنان فشاری به او داد که استخوان‌های سینه او در هم شکسته شد. گفتند: یا رسول الله آدم خوبی بود! فرمودند: بله، آدم خوبی بود، اما در خانه بداخلاق بود.[امالی الصدوق، ص 385-384] این بدان معنا نیست که مثلاً در خانه اهل فحش و ناسزا بوده یا ظلم می‌کرده است، اگر چنین بود که از دایره مسلمانی خارج می‌شد. بلکه بداخلاقی او به این معنا است که محیط خانه را سرد می‌کرده و به اصطلاح با نق زدن، همسر و فرزندان خود را ناراحت می‌کرده است. در این خصوص تفاوتی بین زن و مرد وجود ندارد و هر کدام بداخلاق باشند و محیط خانه را سرد کنند، فشار قبر خواهند داشت.

فشار قبر در اثر اتلاف عمر و جوانی

هدر دادن عمر و جوانی و مشغول شدن به امور بیهوده و بی‌نتیجه نیز فشار قبر دارد. در روایت دیگری آمده است که پیغمبر اکرم«صلی‌الله‌علیه‌وآله� ��وسلّم» جوانی را در قبر گذاشتند و به اندازه‌ای آدم خوبی بوده که خود آن حضرت علاوه بر شرکت در تشییع جنازه، در بستن قبر او هم شرکت کردند. مادرش با دیدن این صحنه گفت: برایت گریه نمی‌کنم، زیرا به دست رسول خدا در قبر گذاشته‌ شدی و می‌دانم به بهشت رفتی. وقتی مادرش رفت، پیامبر گرامی«صلی‌الله‌علیه‌وآل� �‌وسلّم» فرمودند: قبر فشار عجیبی به این داد و استخوان‌های سینه‌اش در هم شکسته شد و زیر منگنه الهی له شد. گفتند: یا رسول الله! او که آدم خوبی بود، پس چرا چنین شد؟ فرمودند: برای اینکه «مالایغنی» زیاد داشت، یعنی حرف‌های بیهوده و بی‌نتیجه زیاد می‌زد.

معلوم است که آن شخص اهل گناهان زیادی نظیر دروغ، غیبت، تهمت و شایعه نبوده است که اگر چنین بود، به دست پیامبر اکرم«صلی‌الله‌علیه‌وآله� ��وسلّم» در قبر قرار نمی‌گرفت. بلکه گفتار او فاقد نتیجه دنیوی یا نتیجه اخروی بوده است.

باید دانست که فشار قبر در اثر کردار و گفتار بیهوده پدید می‌آید، وگرنه اعمال حرام و گناه، باعث پدید آمدن عذاب دردناک و سخت‌تری خواهد شد. مثلاً وقتی انسان نگاه آلوده داشته باشد، عذاب اخروی سختی دارد، امّا نگاه بیهوده و بی‌نتیجه، منجر به فشار قبر می‌شود. شنیدن و دیدن ترانه و غنا و فیلم‌ها و عکس‌های مبتذل در تلویزیون، ماهواره یا اینترنت عذاب اخروی دارد، ولی اتلاف وقت برای دیدن فیلم‌های بیهوده یا شرکت در جلسات بی‌نتیجه، فشار قبر دارد.
گفتار و کردار انسان و نشست و برخاست و دیدن و شنیدن او باید برای دنیا یا آخرت او مفید باشد و پرداختن به اعمال غیر مفید و بی‌نتیجه و بی‌ثمر، در قبر و منازل پس از آن، انسان را با عذابی نظیر فشار قبر مواجه می‌کند.
بسیاری از ما اصلا به این نکته دقت نداریم همین که یک سری حداقل ها را رعایت می کنیم تصور می کنیم مسلمانیمان ثابت شده است و رها از عذابیم.
نه این ها کافی نیست روایت فوق خیلی تکان دهنده است کمی به رفتارمان دقت کنیم ، ببینیم چقدر ما کار بیهوده انجام می دهیم ، از صبح تا شب تماشای تلویزیون،ماهواره،صحبت کردن های بی فایده و طولانی با تلفن، اینترنت گردی و صرف وقت برای بی ارزشترین مطالب و اخبار ، وای به حال ما که تا کنون چه فشار قبری برای خود تدارک دیده ایم...
پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود:
اتَّقِ الْمَحارِمَ تَكُنْ أعْبَدَ النّاسِ، و ارْضَ بِما قَسَمَ اللّهُ لَكَ تَكُن أغْنَى النّاسِ، و أحْسِنْ إلى جارِكَ تَكُنْ مُۆْمِناً، وَأحِبَّ لِلنَّاسِ ما تُحِبُّ لِنَفْسِكَ تَكُنْ مُوقِناً، وَلا تُكْثِرِ الضِّحْكَ فَإنَّ كَثْرَةَ الضِّحْكِ تُمیتُ الْقُلُوبَ.
اوقات عزیز را در گناهان و محرّمات خرج مكن تا عابدترین مردم باشى، به آنچه از راه كسب مشروع، خدایت عنایت فرمود خشنود باش تا بى‏نیازترین افراد باشى، به همسایه نیكى كن تا مۆمن به حساب آیى، آنچه براى خود دوست دارى براى همه دوست داشته باش تا اهل یقین باشى و از خنده زیاد بپرهیز كه خنده زیاد دل‏ها را مى‏میراند. (مجموعة ورّام: 1/ 5؛ كنز العمال: 16/ 242)

وقتی انسان نگاه آلوده داشته باشد، عذاب اخروی سختی دارد، امّا نگاه بیهوده و بی‌نتیجه، منجر به فشار قبر می‌شود. شنیدن و دیدن ترانه و غنا و فیلم‌ها و عکس‌های مبتذل در تلویزیون، ماهواره یا اینترنت عذاب اخروی دارد، ولی اتلاف وقت برای دیدن فیلم‌های بیهوده یا شرکت در جلسات بی‌نتیجه، فشار قبر دارد.

عمر را ارزان نفروشیم

در كربلا شخصى زندگى مى كرد كه بیرون از شهر كربلا باغ بزرگى داشت، مدتى بود كه تصمیم گرفته بود باغ خود را بفروشد، تا آن كه مشترى آمد و او نیز باغش را به سه هزار دینار فروخت ـ آن روزها، سه هزار دینار ارزشى بیش از ده كیلوگرم طلا داشت ـ روزى یكى از آشنایانش او را دید و از او پرسید كه باغش را چه كرد؟ او نیز در جواب گفت آن را فروختم، پرسید چند فروختى؟ پاسخ داد سه هزار دینار، شخص مورد نظر نیز با تعجب رو به او كرد و گفت: چه ارزان فروخته اى، من حاضر بودم شش هزار دینار، بابت آن باغ به تو پول بدهم، صاحب باغ نیز از آن جا یكسره به خانه آمده و در اثر فكر و خیال زیاد و افسوس خوردن، نتوانست تحمل كند كه چه ضرر بزرگى متوجه اش شده و در نتیجه فرداى همان روز سكته كرد و مُرد. آن روزها چون كه مردن ناگهانى (فُجأة) بسیار كم بود، خبر مرگ او بسیارى را تكان داد و همه فهمیدند به خاطر ضرر زیادى كه متحمل شده، سكته كرده است.
عمر انسان ها از آن باغ و املاک با ارزش تر و گران تر است. نكند انسان روزى متوجه گردد كه متاع عمر خویش را ارزان از دست داده است. حتى اگر معصیت هم نكرده باشد و دچار عذاب نگردد حسرت ارزان فروختن، خود عذاب آور و كشنده است.
ولی ما چقدر قدرش را می دانیم حراجش می کنیم،مفت مفت،هر کس هر چقدرش را خواست به رایگان در اختیارش می گذاریم و بقیه را هم خودمان در خور و خواب و تفریح و بیکاری به هدر می دهیم .
باید به شب اول قبر خیلی فکر کنیم. علمای علم اخلاق می‌گویند که لاأقل هفت یا هشت یا ده مرتبه در شبانه روز به فکر مرگ و قبر و برزخ و قیامت باشیم. باید در وقت گناه از یاد معاد و باور مرگ به عنوان یک نیروی کنترل کننده کمک بگیریم. ببینیم آیا این کاری که الان می خواهیم انجام دهیم هیچ فایده معنوی دارد آیا برای آخرت ما خوب است یا نه ؟
ببینیم مثلا پیگیری مسابقات ورزشی کشورهای مختلف ،آگاهی داشتن از حال یک سری خواننده و هنر پیشه مفسد ،دردی از آخرت ما دوا می کند؟ اگر کرد آن وقت برویم دنبالش .
به خود تلقین کنیم که همه جا محضر امام زمان«ارواحنافداه» است و من در محضر ایشان هستم، پس ادب حضور باید مراعات شود. باید بدین وسیله از نظر عمل به اصلاح وضعیّت خود بپردازیم تا با تکمیل مثلّث شعار، عقیده و عمل، ایمان ما کامل شود و به بهشت و مقامات والای معنوی و عرفانی دست یابیم. إن شاء الله

پی‌نوشت‌ها:
1. بحارالأنوار، ج 6، ص 275
2. زخرف / 71
3. 4. تکاثر / 8-1
5. فرقان / 70
6. كافی، ج 4، ص 582 ؛ من‏ لایحضره ‏الفقیه، ج 2، ص 583‏ و...

فاطمه محمدی

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

---

منابع :
پایگاه اطلاع رسانی آیت الله مظاهری
کتاب مجموعه ورام ج 1
کتاب ره توشه ،آیت الله مصباح یزدی

[312]

.
.
مطالب بالا هنوز ویرایش متنی وپاراگرافی کاملی نشدند.انشاا... این تاپیک در آینده بروز خواهدشد.