معاهده قصر شیرین ﺗﻮﺍﻓﻘﯽ ﺍﻣﻀﺎ ﺷﺪﻩ ﻣﯿﺎﻥ "ﺻﻔﻮﯾﺎﻥ" ﻭ ﺍﻣﭙﺮﺍﺗﻮﺭﯼ "ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ"
معاهده قصر شیرین
ﭘﯿﻤﺎﻥﻧﺎﻣﻪ ﻗﺼﺮ ﺷﯿﺮﯾﻦ ﺗﻮﺍﻓﻘﯽ ﺍﻣﻀﺎ ﺷﺪﻩ ﻣﯿﺎﻥ ﺻﻔﻮﯾﺎﻥﻭ ﺍﻣﭙﺮﺍﺗﻮﺭﯼ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺩﺭ ۱۷ ﻣﯽ ۱۶۳۹ ﻣﯿﻼﺩﯼ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ . ﺍﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎﻥﻧﺎﻣﻪ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺑﻪ ﺟﻨﮕﯽ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺳﺎﻝ ۱۶۲۳ ﺁﻏﺎﺯ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻭ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﻣﺒﺎﺭﺯﺍﺕ
۱۵۰ ﺳﺎﻟﻪ ﺩﻭ ﮐﺸﻮﺭ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮ ﺳﺮﺍﺧﺘﻼﻓﺎﺕ ﺍﺭﺿﯽ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ، ﭘﺎﯾﺎﻥ ﺩﺍﺩ . ﺍﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎﻥ ﺑﺎ ﺷﺮﻁ ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺍﯾﺮﻭﺍﻥ ﺩﺭ ﻗﻔﻘﺎﺯ ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺑﻪ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﻭ ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺗﻤﺎﻡﺳﺮﺯﻣﯿﻦﻫﺎﯼ ﻣﯿﺎﻥﺭﻭﺩﺍﻥ ) ﺩﺭﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪﻩ
ﺑﻐﺪﺍﺩ( ﺑﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺍﻧﺠﺎﻡﮔﺮﻓﺖ. ﺑﺎ ﺍﯾﻦ ﺣﺎﻝ ﺍﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎﻥﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﯾﺎﻥ ﺍﺧﺘﻼﻓﺎﺕ ﻣﺮﺯﯼ ﻣﯿﺎﻥ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﻭ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﻧﺒﻮﺩ . ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﮔﺬﺍﺭﯼ ﺩﻗﯿﻖ ﻣﺮﺯﻫﺎﯼ ﺍﯾﻦ ﺩﻭ ﮐﺸﻮﺭ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺗﺎﺳﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮﺭﯼ ﺗﺮﮐﯿﻪ ) ﭘﺲ ﺍﺯ
ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺍﻭﻝ ﻭ ﺍﺯ ﻣﯿﺎﻥ ﺭﻓﺘﻦ ﺍﻣﭙﺮﺍﺗﻮﺭﯼ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺩﺭ ﺳﺎل1918 ( ﻣﯿﺎﻥ ﺳﻪ ﮐﺸﻮﺭ ﺍﯾﺮﺍﻥ، ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻭ ﻋﺮﺍﻕ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺖ .ﭘﺲ ﺍﺯ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺍﻭﻝ، ﻧﻮﻩ ﺍﺵ، ﺷﺎﻩ ﺻﻔﯽ، ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺭﺳﻴﺪ. ﺷﺎﻩ ﺻﻔﯽ ﺑﻪ
ﻫﻨﮕﺎﻡ ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﯽ ﻫﺠﺪﻩ ﺳﺎﻝ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﻫﻤﻪ ﻋﻤﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺣﺮﻣﺨﺎﻧﻪ ﺷﺎﻫﯽ ﮔﺬﺭﺍﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩ. ﻭﯼ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺩﺭﻧﺪﻩ ﺧﻮ ﻭ ﺑﯽ ﺭﺣﻢ ﺑﻮﺩ ﺗﺎ ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺫﮐﻮﺭ ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﻡ ﮐﺸﺖ
... ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺮﺍﺩ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺘﯽ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺑﺮﺍﯼ ﺗﺼﺮﻑ ﻣﺠﺪﺩ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﺧﻮﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩ، ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﺍﻃﻼﻉ ﺍﺯ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﺪ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻭ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﻧﻔﺮﺗﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ ﻫﺎﯼ ﻭﺣﺸﺘﻨﺎﮎ ﺷﺎﻩ
ﺻﻔﯽ ﺩﺭ ﺩﻝ ﻣﺮﺩﻡ، ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ ﺍﻣﺮﺍ ﻭﻟﺸﮑﺮﻳﺎﻥ، ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ، ﭘﺎﺭﻩ ﺍﯼ ﺍﺯ ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻏﺮﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ . ﻭﯼ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۶۳۵ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺍﺭﺯﻡﺭﻭﻡ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﻭﺍﻥ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺁﻧﺠﺎ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺖ، ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۶۳۸
ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﭼﻬﻞ ﺭﻭﺯﻩ ﭘﺎﺩﮔﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﯽ، ﺑﻐﺪﺍﺩ ﺭﺍ ﺗﺼﺮﻑ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﻏﻴﺮﻧﻈﺎﻣﯽ ﺭﺍ ﻗﺘﻞ ﻋﺎﻡ ﮐﺮﺩﻧﺪ . ﭘﺲ ﺍﺯ ﻓﺘﺢ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﺗﻮﺳﻂ
ﺍﺭﺗﺶﻋﺜﻤﺎﻧﯽ، ﺷﺎﻩ ﺻﻔﯽ ﺗﻘﺎﺿﺎﯼ ﺻﻠﺢ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻗﺒﻮﻝ ﺩﻭﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ » ﻣﻌﺎﻫﺪﻩ ﺯﻫﺎﺏ « ﻣﻴﺎﻥ ﻭﯼ ﻭ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺮﺍﺩ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۰۴۹ ﻫﺠﺮﯼ ﻗﻤﺮﯼ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺑﺎ ۱۶۳۹ ﻣﻴﻼﺩﯼ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ . ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺍﻳﻦ
ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﻋﺮﺍﻕ ﺑﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭ ﺷﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺟﺰ ﻣﺪﺕ ۳ ﺳﺎﻝ ) ۱۷۷۶ ـ
۱۷۷۹ ( ﮐﻪ ﺻﺎﺩﻕﺧﺎﻥ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﮐﺮﻳﻢ ﺧﺎﻥ ﺯﻧﺪ ﺑﺼﺮﻩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺗﺼﺮﻑ ﺩﺍﺷﺖ، ﺗﺎ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺍﻭﻝ ﺗﺤﺖ ﺳﻠﻄﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﻋﺮﺍﻕ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺷﺖ . ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺯﻫﺎﺏ ﺍﺯ ﻳﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ ﻭﺍﺟﺪ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺧﺎﺹ ﺍﺳﺖ، ﺯﻳﺮﺍ
ﺑﺮﺍﯼ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺑﺎﺭ ﺍﺯ ﺣﺪﻭﺩ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮﺯﯼ ﺩﻭ ﮐﺸﻮﺭ ﺻﺤﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﺁﻣﺪ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻣﺮﺯ ﺩﻭ ﮐﺸﻮﺭ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺩﻗﻴﻖ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺸﺪ . ﻣﻌﺎﻫﺪﻩ ﺯﻫﺎﺏ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪﻥ ﺗﺎ ﺣﺪﻭﺩ ﻫﺸﺘﺎﺩ ﺳﺎﻝ، )ﺗﺎ ﺯﻣﺎﻥ ﻧﺎﺩﺭﺷﺎﻩ ﻭ
ﮐﺮﻳﻢ ﺧﺎﻥ ﺯﻧﺪ ( ، ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺳﺘﻨﺎﺩ ﻭ ﭘﺬﻳﺮﺵ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﻣﻌﺎﻫﺪﻩ ﺯﻫﺎﺏ ﻧﻪ ﺩﺭ ﺁﺭﺷﻴﻮﻫﺎﯼ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻧﻪ ﺩﺭ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ . ﻫﺮ ﮐﺪﺍﻡ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺟﺪﺍﮔﺎﻧﻪ ﻭ ﺑﺎ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﻫﺎﯼ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺁﻥﺭﺍ ﻧﻘﻞ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ .
