تکنیک های تعیین جنسیت در پرندگان

در گونه هاي بسياري از پرندگان جنس نر و ماده از نظر مورفولوژي قابل تفريق نمي باشند. با توجه به تفاوت دو جنس از نظر كروموزومي،كه در پرندگان بر خلاف پستانداران پرنده نر داراي دو كروموزوم ZZ و جنس ماده داراي كروموزوم هاي جنسيZW مي باشد در نتيجه جنس ماده تعيين كننده جنس فرزندان مي باشد براي پرورش دهندگان و بخصوص صاحبان وخريداران پرندگان زينتي دانستن جنس پرنده بسيار ارزشمند مي باشد. تعيين جنسيت در پرندگان با تكنيك متعددي از جمله: آتوسكسينگ،آزمايش كلوآك(‍روش ژاپني)،لاپاروسكوپي-آندوسكوپي(عمل جراحي) و كاريوتايپينگ و... مي باشند كه اين تكنيك ها پيش از توسعه دانش مولكولي به عنوان بهترين روش هاي تعيين جنسيت پرندگان در كشور هاي توسعه يافته مورد استفاده قرار مي گرفتند. اما امروزه روشهای جدید ترو دقیق تری از جمله تکنیک های مولکولی و تعیین جنسیت جوجه ها پیش از تفریخ بصورت اتوماتیک بکار برده می شود.

https://encrypted-tbn1.gstatic.com/i...Vm3ATwqEd3SLvw

روش های تعیین جنسیت در طیور :
A- تعیین جنسیت جوجه ها پیش از تفریخ بصورت اتوماتیک.
B- تعیین جنسیت از روش خصوصیات ظاهری:
تعیین جنسیت جوجه ها ی یک روزه از راه ژنتیکی یا تعیین جنسیت به روش دستی (Autosexing)
1- تعیین جنسیت از راه سرعت پردزآوری (رشد سریع پر در مقایسه با رشد آهسته).
2- تعیین جنسیت از روی الگوی رنگ پر (رنگ نقره ای در مقایسه با رنگ طلایی )
3- خصوصیات ظاهری متفاوت

C- تعییین جنسیت از راه آزمایش کلوآک(روش ژاپنی) و معاینه ناحیه لگنی
D- تعیین جنسیت از راه جراحی
E- تعیین جنسیت از راه مولکولی
1- تکنیک جنسیت بر مبنای هیبریداسیون DNA
2- تکنیک تعیین جنسیت بر مبنای واکنش های زنجیره ای پلیمراز (PCR)

A- تعیین جنسیت جوجه ها پیش از تفریخ بصورت اتوماتیک:
صنعت جوجه کشی جهان هر ساله میلیاردها جوجه یکروزه تولید می کند که هر جو جه پس از تفریخ تعیین جنسیت می شود. جوجه های نر از همان ابتدا به تدبیر انسان جدا شده و جوجه های ماده برای تولید تخم مرغ پرورش داده می شوند. معدوم ساختن جوجه های نر باعث سلب حقوق حیوانات و صرف کردن مباحث گوناگون حول محور ذکر شده در صنعت مرغداری می شود. با استفاده از فن آوری رو به رشد جاری می توان جوجه ها را پیش از تفریخ بصورت اتوماتیک تعیین جنسیت نمود و جنین های درون تخم ها را به جای قربانی کردن جوجه های یکروزه ، به شیوه أی معقول و مقبولِ عام معدوم ساخت.


مزایای روش تعیین جنسیت پییش از تفریخ:
1- دقت بالا 2- هزینه کم 3- کاهش استرس جوجه ها

تعیین جنسیت جوجه ها بصورت خودکار باعث کاهش استرس ناشی از تعیین جنسیت دستی می شود که نهایتا منتج به کاهش دورة انتظار جوجه ها شده و دسترسی سریع تر به آب و دان را میسر می سازد.
اساس تعیین جنسیت دستگاهِ خودکار وجودِ ترکیبات استروژنی در مایع آلانتوئیک(مایع جنینی) جنینهای ماده و عدم وجود این ترکیبات در مایع جنینی جنین های نر می باشد.

B- تعیین جنسیت از روش خصوصیات ظاهری:
تعیین جنسیت جوجه ها ی یک روزه از راه ژنتیکی یا تعیین جنسیت به روش دستی (Autosexing):
1- تعیین جنسیت از راه سرعت پر درآوری (رشد سریع پر در مقایسه با رشد آهسته): - سرعت پر درآوري جوجه ها مربوط به ژن هاي وابسته به جنس مي باشد.
- غالبيت پردرآوري آهسته نسبت به پردرآوري سريع
- صفت پردرآوري سريع در نژاد لگهورن ، صفت پردرآوري آهسته در نژادهاي آمريكايي و نژادهاي سنگين

https://encrypted-tbn2.gstatic.com/i...f6zQzQczE74SVg

- در جوجه ها با پر درآوري سريع پرهاي اوليه و ثانويه بلند تر از پرپوشش بدن است و در جوجه هايي با پردرآوري آهسته طول پرهاي اوليه و پرهاي پوششي بدن تقريباً برابر است .
- صفت پر در آوري براي تعيين جنسيت در گله هاي لگهورن سفيد تجاري بسيار مفيد است.در نتيجه حذف خروسها با رشد كند پرها و نگهداري مرغ ها با رشد پر سريع براي توليد تخم مرغ


http://www.eggborn.com/wp-content/up...-of-chicks.jpg

2. تعيين جنسيت از روي الگوي پر ( رنگ نقرهاي در مقايسه با رنگ طلائي ):
- يك صفت وابسته به جنس غالب كه در بعضي موارد براي تشخيص جنسيت نژادهاي مادري تجاري بكار مي رود .
- غالبيت پرهاي نقره اي نسبت به پرهاي طلائي.
- در اين روش تعيين جنسيت با دقت 100درصد مي توان نرها را از ماده ها جدا نمود.

آميزش مرغ ليموت رك گل باقلايي با خروس ردآيلندرد :
- سهولت در تعيين جنسيت بلافاصله بعد بيرون آمدن از تخم.
- در جوجه هاي يك روزه صفت گل باقلايي بارز نيست اما در نرها لكه روشن بالاي سر ، آنها را از ماده ها متمايز مي كند.

- لازم به ذكر است كه ميزان خطاي تعيين جنسيت براساس رنگ بيشتر از خطاي روش تعيين جنسيت از روي سرعت رشد پر است.
- آميزش معكوس باعث بروز صفات وابسته به جنس نمي گردد.
- تعيين جنسيت در جوجه هاي گوشتي اجرا نمي شود اما در گله هاي تخمگذار خوراكي(خروس حذف) و گله هاي مادر(10-8 %گله نگهداري و حذف جوجه خروس ها مازاد ا) داراي اهميت ويژه اي است.


https://encrypted-tbn2.gstatic.com/i...a1gb_FP_SI1rog

3- خصوصیات ظاهری متفاوت:
در بعضی پرندگان، ظاهر پرندگان نر متفاوت با ماده ها می باشد. نرها معمولا دارای پرهای رنگین تری هستند. به عنوان مثال در اردک های Mallard، نرها دارای رنگ سبز زیبایی هستند در حالی که ماده ها، رنگ قهوه ای ساده ای دارند.

http://danialsafarpoor.com/uploads/2...k1-280x249.jpg

در اغلب مرغ عشق ها (Budgerigar) در پرندگان نر بالغ، ناحیه ای آبی رنگ در بالای نوکشان دارند در حالی که در ماده ها این ناحیه به رنگ قهوه ای می باشد.

http://danialsafarpoor.com/uploads/2...es-280x201.jpg

Cockatiel (عروس هلندی) نر، واجد نقاط نارنجی تیره روی گونه و رنگ سیاه تیره، بدون لکه های زرد در زیر دمشان هستند؛ در حالی در ماده ها نقاط نارنجی کمرنگ در گونه و نوارهای تیره ی افقی همراه با لکه های زرد در زیر دمشان دیده می شود. همچنین در برخی پرندگان توجه به نوع آواز می تواند کمک کننده باشد.

http://danialsafarpoor.com/uploads/2...ockatiels1.jpg

C- تعییین جنسیت از راه آزمایش کلوآک(روش ژاپنی) :
- اصول اوليه تعيين جنسيت به روش ژاپني درسال 1920 ميلادي پايگذاري شد.
- در حال حاضر روش تعییین جنسیت با معاينه کلوآک (روش ژاپني) به طور گسترده اي در كارخانجات جوجه كشي اعمال مي شود.
- در اين روش ، تشخيص به وسيله ي شناسايي اندام تناسلي اوليه يا زائده نرينگي صورت مي گيرد.
- اين روش توسط افراد متخصص انجام مي گيرد چون اين عمل نياز به دقت و مهارت زياد دارد.
- اين روش بر اساس تشخيص چگونگي برجستگي مخرج در جوجه هاي يكروزه استوار است كه در برخي جوجه خروس ها وجود دارد و برخي مرغ ها نيز فاقد آن هستند.


برجستگي هاي مقعدي در تمام جوجه ها يكسان نيست و از نظر شكل به سه دسته تقسيم مي شوند :
1- تيپ دكمه اي 2- تيپ عمودي 3- تيپ سه قلو
اين برجستگي ها در 80% جوجه خروس ها مشخص و در 20% جوجه خروس ها نا مشخص است.
تشخيص جنسيت از راه معاينه برجستگي مقعدي 100% نيست.

https://encrypted-tbn1.gstatic.com/i...ywdA9NSAHgwYnM
در روش ژاپني به علت سرعت عمل بالاي سكسرها اغلب حدود 1/4 تا 1/8 درصد اشتباه و 0/5 تا 1 درصد ميزان مرگ و مير بالا مي رود.


معاینه ی ناحیه لگن:
این روش نیاز به مهارت و تجربه دارد. ناحیه لگن در ماده ها پهن تر از نرها است که این امر اجازه ی عبور تخم را به آنها می دهد. البته برای استفاده از این روش باید پرنده کاملا بالغ باشد و پرنده ی ماده قبلا تخم گذاری کرده باشد.

معيار هاي موثر در تعيين جنسيت از روي برجستگي هاي مقعدي جوجه ها و وضعيت آنها

- اندازه برجستگی
- وضعیت برجستگی
- ارتفاع برجستگی
- شکل برجستگی
- خاصیت ارتجاعی برجستگی
- رنگ
- چگونگي باز کردن کلوآک
- اندازه کلوآک

- ظاهرعمومی برجستگی


https://encrypted-tbn3.gstatic.com/i...1OtOICU7A7Aknw

تعیین جنسیت از راه جراحی (معاینه آندوسکوپی گنادها):
منظور از گنادها، تخمدان و بیضه است که در پرندگان در داخل بدن قرار دارند. تحت شرایط بی هوشی عمومی، اندوسکوپ از طریق برشی کوچک در روی بدن، به داخل فرستاده می شود تا گنادها برای تعیین جنسیت بررسی شوند. این روش، روشی خطرناک و تهاجمی است.

- به دو روش لاپاروتومي (laparotomy) و لاپاروسكوپي (laparoscopy) انجام مي شود.
- اساس تعيين جنسيت به روش جراحي بررسي مستقيم گنادها مي باشد.

عمل لاپاراتومي(جراحي باز شكمي):

1- مهار و بي حسي موضعي پرنده
2- شكافي در ناحيه شكم در بين دو دنده ي آخر
3- پيدا كردن جنسيت پرنده از روي وجود گناد ها (مجاور ستون فقرات و دقيقا زير دنده)

پرنده نر يك جفت بيضه دارد اما پرنده ماده فقط يك تخمدان دارد كه در سمت چپ بدن قرار دارد.

عمل لاپاروسكوپي:
1- مهار و بي حسي موضعي پرنده
2- ايجاد سوراخهایی كوچك در جدار شکم، برای انجام عمل جراحی.
3- سپس وارد كردن يك كابل فيبر اپتيك(fibre optic) به ناحبه مورد نظر براي معاينه غدد جنسي با دوربین ویدیویی كه با فرستادن لوله‌ ی تروکار به درون سوراخ به داخل شکم ممكن مي سازد.


لاپاروسکوپ: شامل یک سیستم عدسی‌دار مرتبط به دوربین ویدیویی است و با یک سیستم فیبر نوری که نور را به داخل شکم هدایت می‌کند. و به این ترتیب یک تصویر واضح از محل عمل ایجاد می‌شود.
جراحی لاپاروسکوپی ، جراحی با حداقل تهاجم نیز خوانده می‌شود.كه اندازه برش‌ها در این روش بسیار کوچک‌تر است .
لاپاراسكوپي دوره نقاهت كوتاهتر و عوارض كمتري نسبت به لاپاراتومي دارد.
نياز به مدت زمان اندك (چند دقيقه)
اين اعمال جراحي روشي خشن بوده كه در صورت وجود تعداد زيادي پرنده، بسيار پر هزينه مي باشد و همچنين به افراد آموزش ديده و متخصص وتجهيزات خاصي نيازمند است.


F- تعیین جنسیت از راه مولکولی :

از این روش می توان برای طوطی سانان و بسیاری از گونه هایی که تعیین جنسیت از طریق بازرسی خارجی امکان پذیر نیست، استفاده کرد. یک نمونه ی خون یا ناحیه ی پولپ پر می تواند به آزمایشگاه های مولکولی ارسال شود تا به کمک PCR، کروموزوم های جنسی پرنده را شناسایی کنند. این روش بسیار کم تهاجمی بوده ولی نیاز به آزمایشگاه های خاص دارد و هزینه بر می باشد.



https://encrypted-tbn3.gstatic.com/i...4tXJPX4hDuEP2w

- تفريق جنسيت در يك گونه، از طريق يكسري خصوصيات فيزيكي معرف جنسيت صورت مي گيرد.
- با توجه به اينكه گونه هاي زيادي از پرندگان از نظر ظاهر مونومورفيك مي باشند و نمي توان با اتكا به مورفولوژي دو جنس آنها را از هم تفريق نمود. امروزه روش هاي مولكولي جايگزين مناسبي براي روش هاي سنتي مي باشند.

1- تعيين جنسيت ژنتيکي با استفاده از DNA

DNA مشخصه ژنتيکي هر موجود زنده است که همه ويژگي هاي آن را معين مي سازد .تقريباً در همه پرندگان برعكس انسان ها، كروموزوم هاي ماده تعيين كننده جنس فرزندان مي باشد. 2- تکنیک تعیین جنسیت بر مبنای واکنش های زنجیره ای پلیمراز (PCR) :

PCR : (واكنش زنجيره اي پليمراز) : مجموعه اي از واكنش هاي شيميايي براي تكثير توالي هاي معيني از DNA
محصول PCR تكثير شده در پرندگان نر به صورت يك باند و در پرندگان ماده كه داراي دو كروموزوم Z و W مي باشند به صورت دو باند با اندازه متفاوت ظاهر مي شود.


برگرفته از وبلاگ دامپروری "Animal Husbandry"

.:: برای اطلاعات بیشتر در این زمینه به این وبلاگ مراجعه نمایید ::.

باتشکر

گردآوری و ترجمه: مجتبی رضایی

منابع فارسي :

1. پرورش طيور ، آر. اي. آستيك ام. سي. نشيم-ترجمه حسن كرمانشاهي، با همكاري مسعود زر دست. مشهد:دانشگاه فردوسي مشهد،1379 ص150
2. اصول علمي و عملي پرورش طيور /تاليف جواد پور رضا – اصفهان ،جهاد دانشگاهي، واحد صنعتي اصفهان.1379 ص 144-142
3. راهنماي كامل پرورش طيور –تاليف مك او.نورث،دونالد دي بالد ؛ مترجمان :محسن فرخوي،تقي خليقي سيگارودي،فريدون نيك نفس. انتشارات سازمان اقتصادي كوثر1373
4. درسنامه پرورش طيور/ تهيه و تنظيم : دكتر محمود شمس شرق ص64-63
5. تعيين جنسيت در پرندگان با روش PCR /باسامي محمد رضا،حق پرست عليرضا، كليدري غلامعلي ، ماهوتي امير ، وحيدپور
6. مباني بيوتكنولوژي گياهي /تاليف اسدا... احمدي خواه ، استاديار دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان1388
7. تجهيزات آزمايشگاهي دستگاه PCR ، مهندس بيژن صادق زاده ،دانشجوي ارشد برق الكترونيك
8. كاربرد يك واكنش زنجيره اي پليمراز PCR در تعيين جنسيت در يك گله شترمرغ يك روزه/دكتر باسامي محمدرضا**،دكتر طرقي رضا، ماهوتي خورده چشمه امير*دانشكده دامپزشكي دانشگاه فردوسي مشهد
9. تعيين جنسيت قناري با استفاده از نشانگر هاي ژنتيكي / عباس دوستي* ، سعادت مشكاني . مركز تحقيقات بيوتكنولوژي،دانشگاه آزاد اسلامي واحد شهركرد

منابع لاتين :

10. کتاب The Complete Textbook of Veterinary Nursing، تألیف Victoria Aspinall و همکاران، ویرایش نخست، ۲۰۰۶، انتشارات Butterworth Heinemann، صفحه ی ۲۹۱.1. Molecular techniques for sex identification in birds/ANNA DUBIEC and MAGDALENA ZAGALSKA-NEUBAUER /Department of Ornithology, Polish Academy of Sciences, Nadwi.lañska 108, 80-680 Gdañsk, Poland.
2. Gender Identification of Chicks Prior to Hatch /Dr. Patricia Phelps / 50TM Annual National Breeders Roundtable St. Louis, Missouri , May 3 - 4, 2001
3. Sex Identification in Birds/Richard Griffiths, D Phil , Seminars in Avian and Exotic Pet Medicine, Vol 9, No 1 (January), 2000: pp 14-26